Tế Bào Thần kinh Là Gì - Phân Bố Tế Bào Thần Kinh Trong Cơ Thể Người ( Bài 1 )

 

Tế bào thần kinh là gì?

Tế bào thần kinh còn được gọi là nơ-ron (là neurone theo tiếng Pháp) là những tế bào có chức năng truyền dẫn các xung điện. Nơ-ron là đơn vị cơ bản cấu thành hệ thống thần kinh và được coi là phần quan trọng nhất của não bộ. Cụ thể, thân và các sợi nhánh của nơ-ron tạo thành chất xám. Sợi trục (nếu đi chung với nhau thành bó được gọi là dây thần kinh) cấu thành chất trắng trong não.

Nơ-ron là những tế bào dài nhất trong cơ thể, được biệt hóa cao độ nên mất trung thể và khả năng phân chia. Tuy vậy, nơ-ron có khả năng tái sinh phần cuối sợi trục nếu bị tổn thương.

Ước tính có khoảng 100 tỷ nơ-ron thần kinh trong não người. Vậy tế bào thần kinh chiếm bao nhiêu phần trăm tế bào não? Dù có số lượng rất lớn nhưng các nơ-ron thần kinh chỉ chiếm 10% tổng số tế bào não. 90% còn lại là các tế bào thần kinh đệm - chiếm khoảng 50% khối lượng toàn bộ não.

Cấu tạo của tế bào thần kinh

Tế bào thần kinh (nơ-ron) được chia thành 3 phần chính:

• Thân tế bào (còn gọi là Soma): là chỗ phình to của nơ-ron, bao gồm nhân tế bào, thể lưới nội chất, ty thể, ribosom, lysosom, bộ máy Golgi, tơ thần kinh, ống siêu vi và các bào quan khác. Nơ-ron chứa 70 - 80% là nước, vật chất khô có khoảng 80% protein và 20% lipid. Thể tích của tế bào khoảng 600 - 70.000 µm³. Thân nơ-ron cung cấp dinh dưỡng cho nơ-ron, có thể phát sinh xung động thần kinh và có thể tiếp nhận xung động thần kinh từ nơi khác truyền tới nơ-ron. 

• Đuôi gai: là các tua ngắn phát triển từ thân tế bào. Mỗi nơ-ron đều có nhiều đuôi gai, mỗi đuôi gai được chia thành nhiều nhánh, có chức năng tiếp nhận các xung thần kinh từ tế bào khác, truyền chúng tới thân tế bào (tín hiệu hướng tâm). Tác động của các xung này có thể là kích thích hoặc ức chế. 

• Sợi trục (còn gọi là axon): là sợi thần kinh đơn dài, làm nhiệm vụ truyền tín hiệu từ thân tế bào tới tế bào thần kinh khác hoặc tới tế bào cơ. Đường kính của các sợi trục thường có kích thước khác nhau, dao động từ từ 0,5 μm – 22 μm. Dọc sợi trục được bao bọc bởi một lớp vỏ myelin, tạo thành bởi các tế bào Schwann. Bao myelin không liền mạch mà được chia thành từng đoạn. Giữa các bao myelin là các eo Ranvier. Khoảng cách giữa 2 eo Ranvier khoảng 1,5 – 2 mm. Còn diện tích tiếp xúc giữa các nhánh nhỏ phân từ cuối sợi trục của nơ-ron này với sợi nhánh của nơ-ron khác hoặc các cơ quan thụ cảm được gọi là Synapse (khớp thần kinh).

 

Công dụng của Tế bào thần kinh

Chức năng cơ bản của nơ-ron là cảm ứng và dẫn truyền xung thần kinh. Cụ thể:

• Cảm ứng là khả năng tiếp nhận và phản ứng lại các kích thích bằng hình thức phát xung thần kinh.

• Dẫn truyền là khả năng lan truyền xung thần kinh theo một chiều từ nơi phát sinh hay tiếp nhận về thân nơron và truyền đi theo dọc sợi trục.

Phân loại Tế bào thần kinh

Tế bào thần kinh có mấy loại? Có 2 cách phân loại tế bào thần kinh. Đó là:

Theo hướng dẫn truyền xung thần kinh

• Nơ-ron hướng tâm (nơ-ron cảm giác): có thân nằm bên ngoài trung ương thần kinh, dẫn xung thần kinh về trung ương thần kinh.

• Nơ-ron trung gian (nơ-ron liên lạc): nằm trong trung ương thần kinh, gồm các sợi hướng tâm và ly tâm, có nhiệm vụ liên lạc.

• Nơ-ron ly tâm (nơ-ron vận động): có thân nằm trong trung ương thần kinh hoặc ở hạch thần kinh sinh dưỡng, dẫn các xung ly tâm từ não bộ và tủy sống đến các cơ quan phản ứng để tạo sự vận động hoặc hoạt động bài tiết.

Theo chức năng

• Nơ-ron cảm giác: mang tín hiệu từ các giác quan đến não và tủy sống.

• Nơ-ron chuyển tiếp: mang thông điệp từ một phần của hệ thần kinh trung ương.

• Nơ-ron vận động: kết nối với các nơ-ron chuyển tiếp. Các nơ-ron vận động nhận và đưa tín hiệu từ hệ thần kinh trung ương đến các cơ bắp.

Tế Bào Thần Kinh Trên Cơ Thể Người 

Hệ thần kinh con người là một cấu trúc hoàn hảo, là tập hợp của các tế bào để thực hiện các chức năng khác nhau trong quá trình sống của con người. Nguồn gốc phôi thai của hệ thần kinh là ngoại bì phôi. Vậy tế bào thần kinh có mấy loại? Cấu tạo của hệ thần kinh bao gồm:

• Các tế bào thần kinh chuyên biệt (gọi là các nơron thần kinh) có nhiệm vụ dẫn truyền và thực hiện các chức phận thần kinh;
• Các tế bào thần kinh đệm có chức năng nâng đỡ.

Theo cấu tạo đơn giản thì tế bào thần kinh có 2 loại, tuy nhiên trong mỗi loại lớn lại được chia làm nhiều loại tế bào nhỏ. Giữa 2 loại tế bào thần kinh ở người trên có mối liên hệ khác nhau tùy thuộc vào hệ thần kinh trung ương hay ngoại biên. Theo phân loại thì tế bào thần kinh đệm được chia thành nhiều loại tế bào khác nhau như:

• Hệ thần kinh ngoại vi có 2 loại tế bào thần kinh đệm là tế bào vỏ bao và tế bào Schwann;
• Hệ thần kinh trung ương có 4 loại tế bào thần kinh đệm là tế bào biểu mô nội tủy, tế bào sao, tế bào ít nhánh và vi bào đệm.
• 

>>>    Cơ Chế Hoạt Động Tế Bào Thần Kinh Con Người ( Bài 2 )